“Voeding Leeft laat echt zien wat het effect is van voeding en beweging op jouw gezondheid. ”

Een van de snelst stijgende chronische ziekten van deze tijd is diabetes type 2. Net als bij hart- en vaatziekten, obesitas, en diverse vormen van kanker is leefstijl ook op diabetes type 2 van grote invloed. Onderzoekers van het Erasmus MC berekenden dat 1 op 3 van de huidige volwassenen diabetes krijgt. In Nederland worden tal van initiatieven op touw gezet om het tij te keren. Coöperatie VGZ ondersteunt het initiatief KeerDiabetes2 Om. “Er zijn moedige mensen nodig om het verhaal te vertellen. En wij willen die moedige mensen helpen,” zegt Dennis Verschuren, woordvoerder bij VGZ.

Zinnige zorg

Vraag mensen waar ze aan denken bij het woord ‘zorgverzekering’, en de termen zorg, vergoeding, premie, medicijnen, en polis komen vaak in het rijtje voor. Zorgverzekeraars worden door het grote publiek vaak gelijkgesteld met banken en grote financiële instellingen. Maar verzekeraars zijn ook op zoek naar manieren om de zorg voor de toekomst betaalbaar te houden. VGZ, een coöperatie van en voor leden, heeft sinds enkele jaren het credo: Met hart voor zinnige zorg.

Dat houdt voor VGZ twee dingen in: betere zorg voor de patiënt, maar ook tegen lagere kosten. “Dat lijkt op het eerste zicht te conflicteren, maar wij hebben gemerkt dat het juist kan!”, aldus Verschuren. “De kracht van die formule is dat niet wij bedenken wat die betere zorg is, maar dat de artsen en het zorgveld zelf met ideeën komen. Wij brengen die ideeën verder door ze te faciliteren.”

Het is voor de verzekeraar een zoektocht om te bepalen welke initiatieven hij ondersteunt. “We werken met het geld van onze leden, dus we zijn daar terughoudend in. We moeten het goed kunnen verantwoorden.”

Keer Diabetes2 Om

De stichting Voeding Leeft is enkele jaren geleden een pilot gestart in Uden met huisartsen van zorggroep Synchroon  in het achterland van ziekenhuis Bernhoven. Patiënten met diabetes type 2 werden begeleid in een andere leefstijl (andere voeding, meer bewegen), en na een paar weken werd al duidelijk dat er minder insuline gebruikt moest worden.

Vanuit Voeding Leeft en de huisartsen werd VGZ gevraagd om de pilot Keer Diabetes2 Om te financieren. 75 mensen werden op verschillende momenten gedurende een jaar op een landgoed ontvangen. Daar was onder meer begeleiding van een leefstijlcoach, een huisarts en een kok. Vooraf werden metingen gedaan, en er was een programma opgesteld waarin de deelnemers gedurende de dag zowel met eten als beweging intensief gevolgd werden. Mensen leerden gezond koken, en er waren diverse  terugkomweekenden. “Driekwart van de deelnemers bleek diabetes te kunnen omkeren. En ook al was het maar een relatief kleine groep, het is natuurlijk wel spectaculair. Wij vinden dat onnodig medicijngebruik moet stoppen. En als er andere manieren zijn om mensen van hun klachten af te helpen, dan willen wij ons daarvoor inzetten.” Verschuren noemt naast de bijwerkingen die overmedicalisering met zich mee brengen ook de verspilling van medicijnen, de overlast op het milieu en de als maar stijgende zorgkosten als goede redenen om met zulke initiatieven aan de slag te gaan. “Dit past echt bij onze strategie van zinnige zorg.”

In samenwerking met RTL komt de komende maanden een programma op tv waarbij een aantal mensen met diabetes type 2 onder begeleiding wordt gevolgd. Zij nemen deel aan eenzelfde traject als de pilot die eerder plaatsvond. Daarnaast starten er nieuwe groepen die op dezelfde manier worden begeleid. In 2018 wordt het opgeschaald naar 2500 deelnemers. “Dat willen we over een langere periode meten. Daarom heeft stichting Voeding Leeft nu ook TNO (Nederlandse Organisatie voor Natuurwetenschappelijk Onderzoek) aangehaakt. Wij moeten onze premiebetaler kunnen uitleggen waarom wij investeren in dat project. De businesscase die je moet maken, is dat je moet afzetten wat een diabetespatiënt normaal gezien kost ten opzichte van de nieuwe situatie, waarbij die minder medicijnen gebruikt.”

Voeding als medicijn

Mensen die langdurig medicijnen gebruiken, komen meestal in een cirkeltje terecht. Zo kan het gebruik van insuline leiden tot verhoogd cholesterolgehalte. En een van de bijwerkingen van cholesterolverlagers is dat de spierkracht afneemt, wat dan op zijn beurt weer een negatieve invloed heeft op diabetes. “Het enige wat nu blijkbaar goede resultaten boekt om dat cirkeltje te doorbreken, is voeding en beweging. Er komt steeds meer inzicht in welke voeding en in welke mate. Hanno Pijl, internist endocrinoloog werkzaam bij het LUMC, is expert op gebied van diabetes. Hij schrijft ook mee aan kookboeken voor diabetici. En dat is interessant voor ons, want dat is niet onze expertise.”

Hippocrates  zei het al: Laat voeding uw medicijn zijn. En al lijkt het logisch om voeding als uitgangspunt te nemen, toch was ‘voeding’ tot voor kort slechts een verwaarloosbaar onderdeel van de opleiding tot arts, terwijl er veel meer tijd aan medicijnleer werd besteed. “Wij zijn er sterk voorstander van om dat uit te breiden. En ook om te kijken hoe we op andere vlakken voeding kunnen inzetten als medicijn.”

Een nieuwe generatie artsen houdt wel degelijk rekening met voeding. Tamara de Weijer, huisarts bekend van RTL Late Night, is voorzitter van de vereniging Arts en Voeding, en zet zich in om bewustwording bij haar collega’s te vergroten. Verschuren: “De wereld van de artsen is een vrij conservatieve wereld. Het is best lastig om met nieuwe denkbeelden de oude patronen te doorbreken. Maar om goed te kunnen adviseren, moet je wel de juiste kennis hebben van het onderwerp.” Volgens Verschuren moeten we oude beelden loslaten en accepteren dat er ook andere manieren zijn in de zorg om klachten aan te pakken. “Dit vernieuwingstraject – op een andere manier aankijken tegen zorg – vraagt een open vizier. Ik zie dat er steeds meer goede voorbeelden komen van artsen die het verhaal willen vertellen. Zoals Tamara de Weijer die bij Umberto Tan komt vertellen over voeding en leefstijl, en het effect op het menselijk lichaam. Of Hanno Pijl die als medisch specialist ingaat tegen ’het  onnodig voorschrijven van insuline. We hebben moedige mensen nodig om het verhaal te vertellen. Wij willen ze een podium geven, en ze faciliteren.”

Bewustwording

Er is achterdocht en weerstand van mensen die denken: ‘Dit is weer het zoveelste dieet.’ Volgens Verschuren is dat het oude denken. “Dit gaat niet om een dieet. Het is een verandering van mindset, en de bewustwording dat het anders kan. En uiteindelijk willen we ook meten wat het effect is op de lange termijn.” Juist daarom vindt Verschuren het van belang dat TNO hierbij goed onderbouwd wetenschappelijk onderzoek verricht.

Verschuren benadrukt de relevantie van bewustwording bij mensen. “We willen echt voorkomen dat de zorgverzekeraar zegt: ‘Je moet je houden aan dit dieet.’ Het positieve aan Voeding Leeft vind ik dat ze ook echt laten zien wat het effect is van voeding en beweging op jouw gezondheid. En dat in sommige gevallen paprika beter werkt dan pillen. Dat is de waarde.” Hij raadt mensen dan ook aan te onderzoeken wat voor henzelf werkt. “Ga zelf op onderzoek uit, en slik niet alles voor zoete koek. Het gaat echt om de bewustwording. Ook, en misschien wel vooral bij mensen die geen diabetes hebben. Zij kunnen voorkomen dat ze later diabetes krijgen.”

Om de bewustwording blijvend te vergroten is een breed draagvlak binnen de vertegenwoordiging van diabetespatiënten onontbeerlijk. “Door het enthousiasme van de eerste resultaten, heb je de neiging om te snel te willen gaan.” Het gevaar bestaat dat het een hype wordt die even snel verdwijnt als ze ontstond. “Daarom is het zo belangrijk om een coalitie te smeden met het Diabetesfonds, de Diabetesvereniging, patiënten en de medisch specialisten. Dat vraagt tijd, maar wij hebben hen keihard nodig om het fundament te leggen voor we verder kunnen bouwen. Je moet niet de expert willen zijn die het allemaal wel weet.”

Ambassadeurs

Als woordvoerder kwam Verschuren in aanraking met  de pilot Keer diabetes2 Om. “Maar de werkelijke impact van het programma besefte ik pas toen ik na afloop van het project werd gebeld door een deelnemer, een man uit Zeeland. Hij zei: ‘Ik wil met Ab Klink (oud-minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, lid van de raad van bestuur van VGZ [red.])

spreken, want ik ben van mijn diabetes af, en ik wil dat uitdragen. Jullie hebben in Zeeland maar een heel klein marktaandeel, maar ik wil dat iedereen bij VGZ komt, want ik vind dit zo fantastisch!’ Verhalen als die van de meneer uit Zeeland kunnen zich verspreiden als een olievlek.” Dat is volgens Verschuren veel krachtiger dan proberen in te gaan tegen de voedingsindustrie en de farmaceutische industrie. “Ik heb niet de illusie dat je daar veel beweging in krijgt. Die marketing en lobby is van alle tijden. Ik denk dat het veel meer zin heeft om mensen er bewust van te maken dat het op een andere manier kan werken. Dat levensverhaal van die man kwam echt binnen. Dat mensen echt zielsgelukkig zijn dat wij dit doen, daar ga je een stapje harder van lopen. Dat soort ambassadeurs hebben we nodig.”

(Red.: In dit artikel vertelde Dennis Verschuren als woordvoerder van VGZ over het project Keer Diabetes2 Om dat door de zorgverzekeraar ondersteund wordt. Later in deze rubriek komen andere betrokkenen aan het woord, zoals fysioloog Peter Voshol, betrokken artsen en deelnemers.)