Medisch Fysioloog Peter Voshol: 'Neem verse, onbewerkte voeding als uitgangspunt.'
Strijd tegen diabetes type2: initiatieven (3)
Een van de snelst stijgende chronische ziekten van deze tijd is
diabetes type2. Net als bij hart- en vaatziekten, obesitas, en diverse vormen
van kanker is leefstijl ook op diabetes type2 van grote invloed. Onderzoekers
van het Erasmus MC berekenden dat 1 op 3 van de huidige volwassenen diabetes
krijgt. In Nederland worden tal van initiatieven op touw gezet om het tij te
keren. In deze rubriek vertellen diverse betrokkenen over het initiatief waar
zij hun schouders onder zetten.
Medisch fysioloog Peter Voshol, als Senior Onderzoeker verbonden aan het
Louis Bolk Instituut (LBI), is medeoprichter van Stichting Voeding
Leeft. Daarnaast is hij bakker en de oprichter van Brood Leeft.
Nadat Peter Voshol promoveerde aan de universiteit van
Groningen werkte hij onder meer bij het Joslin Diabetes Centre aan de Harvard
Medical School (Boston), en werd later directeur pre-klinische ziekte modellen
aan het Instituut voor Metabole Wetenschappen in Cambridge, UK. ‘Academisch
kwamen we tot veel waardevolle inzichten. Maar ik vond dat het heel ver af
stond van de praktijk. Ik vroeg me af: Wat
heeft iemand met diabetes type2 hier nu concreet aan?’ Voshol brainstormde
met onder meer Martijn van Beek en Albert van der Velde: Hoe kunnen we voeding inbrengen in het
curatieve domein? Zo ontstond de
Stichting Voeding Leeft die huisartsen en specialisten van informatie voorziet
over leefstijl en voedingspatronen, zodat zij dit ter sprake kunnen brengen
binnen hun praktijk. De stichting zette een aantal jaren geleden het programma
Keer Diabetes2 Om op.
Invloed
Een van de krachten van het programma vindt Voshol het
inzicht dat deelnemers verwerven over hun eigen stofwisseling. Met gezonde
voeding als basis onderzoeken ze wat voor hen werkt. ‘De eerste tweede dag
start de groep met een ontbijt van volvette kwark met noten of een ruim gevulde
omelet . Mensen zeggen dan: Ja maar…dat
mocht ik vroeger niet eten! Men is daar echt bang voor. Waarom? Ga eens
meten, en onderzoeken wat voor effect dat heeft op je glucosewaarden.’ De
grootste inzichten ontstaan als mensen gedurende de dag hun glucose gaan meten.
‘Ze zien letterlijk: Als ik dit eet, gaat
mijn glucose omhoog, en als ik dat eet, gaat ie omlaag!’ Dat hun
glucosewaarden zo kunnen verschillen gedurende de dag, is voor velen een
verrassing, en de ervaring dat ze zelf invloed daarop kunnen uitoefenen,
vermindert de stress over hun ziekte, wat vervolgens een gunstig effect heeft
op hun glucoseregulatie en dus hun diabetes.
Deelnemers leren veel over wat diabetes eigenlijk is, en wat
allemaal van invloed is op het verloop van de aandoening. Ze kunnen niet meer
de handen in de lucht steken en zeggen: Ik
heb een ziekte, en ik kan daar niets aan doen. Voshol: ‘In plaats van het
slachtoffer te zijn van een ziekte, kunnen ze zelf de regie pakken. Het concept
is heel simpel: ga terug naar de basis en ga koken: vers en onbewerkt. Gezonde
voeding als uitgangspunt.’
Regelmatig stelt hij vast dat er veel onwetendheid is over
voeding. Hij benadrukt dat het wel degelijk uitmaakt of je bijvoorbeeld rauwe
of gekookte wortelen eet. ‘De fysiologie wordt vaak te simplistisch neergezet,
omdat men heel veel dingen gewoon uitsluit. Koolhydraten in een appel of in
appelsap zijn twee verschillende dingen. Het zijn precies dezelfde
koolhydraten, maar de fysiologie is anders, en dus reageert je systeem anders.
En het hangt er ook van af bij wie.’
Beeldvorming
De onderzoeker benadrukt dat de beeldvorming over voedingsmiddelen vaak niet correct is. ‘We
kunnen tarwe of brood de schuld geven, maar niemand heeft het over het proces:
hoe we van dat tarwe tot aan brood gekomen zijn. Zit daar geen verschil tussen?
Maakt het uit of ik het in 2 uur doe of dat ik er 24 uur over doe om dat brood
te maken? Of ik alleen maar meel, water, zout en een beetje gist of desem erin
doe, of dat ik er allerlei broodverbeteraars en versnellers aan toevoeg? De chemici
zeggen: Zodra het brood gebakken is,
zitten die toevoegingen er niet meer in want dat wordt door de hitte
gerelativeerd. Is dat zo? Want het doet wel iets, anders voeg je het er
niet aan toe.’
Workshop brood bakken |
Zelf vindt Voshol het belangrijk waar zijn voeding vandaan
komt. ‘Het Louis Bolk Instituut werkt ook echt van grond
tot mond. We kennen de bodem, en weten wat we erop willen telen. Moet dat
efficiënter? Kan dat met minder CO2 uitstoot? Wat gaan we meten? En geeft het
dan ook nog een definitie van een kwaliteit, die een relatie heeft met onze
gezondheid?’ Het LBI doet - in
samenwerking met universiteiten – onderzoek in zorginstellingen waar ook
patiëntenzorg is en klinische waardes te meten zijn. Zo proberen de
wetenschappers de relatie tussen gezonde voeding en het welbevinden van
bijvoorbeeld ouderen aan te tonen. ‘Inmiddels zijn er een aantal voorbeelden
waarbij het personeel aangeeft: Sinds wij
een andere vorm van koken hebben, en andere ingrediënten aanbieden, zien wij
een dalende lijn in hoeveel er gerapporteerd wordt aan incidenten en agressie.
Dat is een klein getal, maar elke keer is het weer eentje erbij, en het blijft
ook doorgaan. Op een bepaald moment kan je niet meer ontkennen dat daar een
relatie tussen bestaat.’ Daarnaast komen locatiemanagers met een opvallende
mededeling. Voshol: ‘Ze hebben ook minder ziekteverzuim bij hun personeel. Dat
vind ik ook heel interessant. Komt dat doordat de patiënt zich beter voelt, en
er minder agressie is, en dus een betere werksfeer? Of omdat het personeel mee
eet met de verse ingrediënten die de patiënten eten?’ Die vragen beantwoorden
vraagt veel tijd en onderzoek.
Stichting Voeding Leeft kijkt ook naar de bredere context,
en wil dit toepassen op andere chronische aandoeningen. Over het antwoord op de
vraag Is het genezen of is het omkeren? is niet iedereen het eens. ‘Zeker bij
diabetes type2 is het duidelijk. Bloedglucose waarden kan je meten. Als dat
beter wordt, betekent dat het in principe beter met jou gaat. Genezen is altijd
wel een gevaarlijk woord. Maar het maakt in ieder geval de ziektelast minder.’
Handvatten
Voshol realiseert zich dat een leefpatroon wijzigen voor de
ene persoon makkelijker is dan voor de andere. ‘Het gaat altijd om de persoon.
De persoon was er altijd eerder dan de diabetes, en met die persoon moet je
werken. Dat is de uitdaging.’ Vaak gaan zorgprofessionals ervan uit dat een
verandering van leefstijl te moeilijk is voor hun patiënt. ‘We weten gewoon –
en dat blijkt uit veel studies – als je 100 mensen een veranderingsprogramma
aanbiedt, dan zijn er 5 tot 10 %, misschien wel 20 %, die snappen het en die
gaan als een trein. En hetzelfde percentage heeft er geen zin in, wil het niet.
Die mensen proberen het een paar dagen, en zijn er dan klaar mee. Maar die
middengroep heeft nog even een handreiking nodig, een 1-op-1sessie, of andere
hulp. Die moet je de juiste handvatten geven.’
Peter Voshol verzorgt regelmatig nascholing |
Net als de patiënt houden zorgprofessionals zich volgens de
fysioloog vaak angstvallig aan algemene richtlijnen. De ene calorie is de
andere niet, het ene lichaam heeft een andere stofwisseling dan het andere, en
toch klampt men zich vast aan een bepaald cijfer. ‘Die angst is nergens voor
nodig. Ga gewoon voelen en kijken wat er gebeurt, en ga experimenteren. Je gaat
er echt niet aan dood. Alleen niet eten is eindig, en als je heel veel eet, is
dat uiteindelijk ook niet al te best. Maar je kan makkelijk schuiven. Ga kijken
wat er bij jou past om te veranderen aan je voeding. Maar ga terug naar vers en
onbewerkt.’
Reacties
Een reactie posten